Mario Levi’nin Başyapıtı: Yanlış Tercihler Mahallesi

26 Ağustos 2024
SEVDA MÜJGAN

Mario Levi’nin Yanlış Tercihler Mahallesi’ni yazması bir buçuk-iki yıl sürer.

Mario Levi kendisini “gece yazarı” olarak nitelendirir. “Ben bir gece yazarıyım. Kendimi romanlarıma çok kaptırdığım dönemlerde, örneğin bu romanda (Yanlış Tercihler Mahallesi) son altı yedi ay öyle geçti, akşam dokuzda yatar, gece ikide kalkardım. 2’den sabah 8’e kadar, tam sessizlik…”

Yeşil mürekkepli kalemle önce defterlere yazar. Yavaş yazar. Böylece kimi ayrıntıları daha iyi yakaladığını, kendini çağrışımların akışına bırakabildiğini, daha rahat düşünebildiğini dile getirir. Yanlış Tercihler Mahallesi’ni de bu biçimde iki kez defterlere yazar. Romanın bittiğine kanaat getirdiğinde bilgisayara geçer. Yazdıkları bu süreçte de değişime uğrar, sürekli gelişir. Bilgisayarda yazılmış metin üzerinde de çalışır. Yayınevine gönderildikten sonra oradan gelen kitap maketi üzerinde çalışmayı sürdürür. Sözün kısası Mario Levi’nin oldukça zorlu bir çalışma yöntemi vardır. Kendisi bu durumu “Akıllı bir insanın yapacağı iş değil,” diye yorumlar.

Mario Levi, yazmaya başlarken bir adla başlamaz. Tek bir kitabının dışında kitaplarının adları kitap bitmek üzereyken ortaya çıkmıştır. “Yanlış Tercihler Mahallesi” de öyle olur. Bu adı sever. Romanı büyük bir keyifle yazar. Kitap ilk kez  Ekim 2017’de okurla buluşur. 

Mario Levi’nin “Yanlış Tercihler Mahallesi”ne gelene kadar  aldığı yoldan da söz etmek gerekir. 

Levi, ilk öykülerini üniversite yıllarında (1976-1977) yazar. Bu dönem onun kendini tanımaya başladığı, arayış içinde olduğu dönemdir. Daha sonra bu dönemi yazarlığının “ototerapi aşaması” olarak adlandırır. 70’li-80’li yıllarda kendini sağaltmak, yaralarını sarmak ister. (Burada yalnız bireysel değil toplumsal sorunların da sağaltılmasından söz ettiğini özellikle vurgulayalım.) 

Yazarlığının 2. aşamasını “kendini var etme aşaması” olarak adlandırır. “Ben buyum, buradayım, bunları yaşadım, gördüm, sizin de görmenizi istiyorum” dönemi. Bu noktada Oğuz Atay’ı anabiliriz: “Ben buradayım, sen neredesin sevgili okurum!” 

Mario Levi’nin yazarlığının 3. aşaması 2013 yılında Size Pandispanya Yaptım kitabıyla başlar.Bu, kendini aşma aşamasıdır. “Anlatacaklarımın bir kısmını anlattım. Başka ne yapabilirim? Anlattıklarımın üzerine başka ne koyabilirim?” Biraz daha ileriye gitmek, ardında bıraktığı deneyimlerin ışığında yeniden başlamak ister. 

“Yanlış Tercihler Mahallesi” Mario Levi için yazarlığının 3. aşamasının zirvesi olur. Kuşkusuz bir yazar için kitaplarının hepsi önemlidir. Levi, Yanlış Tercihler Mahallesi’ne hayal edebildiklerini yapabildiği bir roman olarak özel bir önem atfeder. Bu romanı bugüne kadar yazdığı en iyi roman olarak kabul eder. Başyapıtı olarak değerlendirir.

Burada “mahalle”yi bir simge kabul ederek Yanlış Tercihler Mahallesi, hepimizin mahallesidir dersek yerinde olur. Kim “Ben hayatta hiç hata yapmadım!” diyebilir ki? Üstelik kimi, hayatımızın dönüm noktalarını oluşturan büyük hatalardır. Önemli olan hatalarımızla yüzleşerek o mahalleden çıkabilmektir. 

Kitabın başında okur “Kendinizi birazdan ben hoşça vakit geçirmek ve hayatımı güzelleştirmek için okuyorum diyenlerin hiç hazzetmeyecekleri bir kitabın içinde bulacaksınız.” diyen bir anlatıcıyla karşılaşır. Bu kitapta moda sayılabilecek bir konu yoktur. İnsanları, mekanları, zamanları tuhaf olan bu hikayelerin anlatıcısının da tuhaf olduğunu belirtir, özellikle altını çizer: “O anlatıcı ben değilim.” (s. 9)

O, kendisine okuru koruma görevini biçmiştir ya da bu görev ona biçilmiştir. “Yine de zamanla beni çok gereksiz görebilirsiniz. Tavsiyem böyle bir duyguya kapılırsanız yorumlarıma kulak vermeyi hepten kesmenizdir.” (s. 10)

Sözü edilen diğer anlatıcı “yaşlı hikayeci”dir. Adı Oiram. Ömrünün büyük bir kısmını odasının sınırları içinde geçirmiştir. Kimileri için hassas ve zarif bir insandır kimileri içinse gerektiğinden çok sertleşen bir küstah. Halden anlayan, eşine az rastlanır bir gönül insanı ya da içi fesatla yüklü bir bencil. İlk anlatıcının onunla uzun yıllara dayanan bir beraberliği vardır.

İki anlatıcının bölümleri şu biçimde birbirinden ayrılır: Biri koyu harflarle yazılır, diğeri italik. 

Yaşlı hikayeci (Oiram) okura sadece hatırladıklarını anlatacaktır. Uzak bir maziden kalanları. “Bu insanlar sahiden geçti mi hayatımdan? Bu hikayeler geçti mi? (s. 11) İçinde her şeyin yazılı olduğu, yazabileceği her şeyi yazdığı ama kaybettiği, bulamadığı bir defterden söz eder. 

“Yaşananları yaşayanların anlatması daha doğru.” (s. 16) düşüncesiyle söz önceliği yaşayanlara verilir. 

İlk Hikaye: Kırgın Soprano Anet ile Hayalperest Terzi Süslü Niko’nun Bir Mavi Elbisede Hayat Bulan Hikayesi. Her hikayenin girişinde bir alıntı yer alır. İlk alıntı  G. Fillipucci’den: “Öğrenmek ve daha iyi anlama öncelike şüpheyi gerektirir. En çok da kendinden şüpheyi.”

Hikayenin bitiminde önce Oriam, sonra diğer anlatıcı yorumlar yapar. Anlatıcılar da hikayenin bir parçasıdır. Antılanları anlatılmayanlarla tamamlarlar. Kendilerini gizlemezler. Her ikisi de okurla konuşur. İki anlatıcı da hikayeyi bilir. 

Mario Levi, bu konuda “Binbir Gece Masalları’ndaki yöntemden etkilendim,” der. Etkilenmeyi doğal bir süreç olarak kabul eder: “Edebiyat bir mirastır, bu mirası taşımayı bilmektir. Bir yerden aldıklarını kendi süzgecinden geçirerek birbirine aktarmayı bilmektir.”

Yanlış Tercihler Mahallesi, okuruna “Hayatın gerçeklerinin hiçbir zaman tek bir yüzü yoktur,” der. Aynı gerçeğin ikiden fazla yüzü vardır. Dolayısıyla insan ilişkilerinde doğru ya da yanlış yok demek yerinde olacaktır. Sadece insan ilişkileri var.dır Buna dikkat çekilir.

Herkes Yanlış Tercihler Mahallesi’nde kendi mahallesini bulacak mıdır? Okur, sorular sormayı göze alacak mıdır? Hayatımızın dönüm noktasını oluşturan hata nedir? Hatalar çok. Hayatı öğrenmek istiyorsak hatalar yapmamız kaçınılmazdır. Hata yapmaktan çekinelim mi? Çekinmeyelim. Hata yaptığımızda bir bedel ödeyecek miyiz? Ödeyeceğiz. Acı çekeceğiz. Öğreneceğiz. Yaptığımız hatalar bize hayata dair bir şeyler öğretecek. Kimi zaman işin doğrusunu yanlış yaparak öğreneceğiz.

Yanlış Tercihler Mahallesi’nde hikayesi anlatılan kişiler kimi ellerinde olmadan kimi bile bile hatalar yapar. Hepimiz gibi. Bundan gocunalım mı? Keşke bunu yapmasaydım diyebiliriz ama o kadar olmalı. Hatalarımız bizi biz yapar. 

Kaynaklar:

Mario Levi, Yanlış Tercihler Mahallesi, Everest Yayınları, 5. Basım, 2021, İstanbul.

Mario Levi Son Romanı Yanlış Terciher Mahallesi ile Canlı Kitap’ta,
Youtube’de Hürriyet kanalında yayımlanan Ebru Değirmenci ile Canlı Kitap programı, Yayımlanma Tarihi: 13 Eylül 2017, Erişim Tarihi: 24 Haziran 2024.

Mario Levi’den Yanlış Tercihler Mahallesi, Söyleşi: Reyyan Bayar.
https://www.cumhuriyet.com.tr
Yayımlanma Tarihi: 27 Ekim 2017, Erişim Tarihi: 22 Haziran 2024.

.