Yapay Zekâ ve Sanat

Yapay Zekâ ve Sanat
Sanatçılarla Tartışmalara
Bir Bakış

Alp Doğu Eser
Ütopya Yayınevi
Ekim 2023, Ankara
288 sayfa

Okur, kitabın (Yapay Zekâ ve Sanat) önsözünde şöyle bir haberle karşılaşır: “2022 yılının son aylarında Sanatçı Jason Allen’in yapay zekâya çizdirmiş olduğu bir görsel, Colorado Eyalet Fuarı’nda gerçekleştirilen bir sanat yarışmasında birincilik ödülü kazandı.” (s. 7) Allen, yapay zekânın sanatçı yaratıcılığını öldürmediği görüşündedir. Jüri üyelerine ve kendisine yöneltilen eleştiriler karşısında yapıtını, hiçbir kuralı delmediği gerekçesiyle savunur.Yapay zekâ çıktıları üzerinde haftalarca çalışmış, yüze yakın görsel arasından kendi ilk üçünü seçerek tuvale yazdırmıştır. 

Yapay zekâ görüntü üreticilerinden rahatsız olduğunu dile getiren sanatçılardan biri ise RJ Palmer’dir: “Yeni yapay zekâ görüntü üreticileri nerede ise yüzde yüz insan yapımı gibi görünen sanat eserleri üretebiliyor ve bir sanatçı olarak bu durumdan son derece rahatsızım.” (s. 8)

Bu rahatsızlığın altında yapay zekânın sanatçıların ve tasarımcıların işlerinden olmalarına neden olabileceği kaygısının yattığı düşünülebilir.  Burada sorulması gereken asıl soru da böylece ortaya çıkar: “Yapay zekâ sanatçıların işlerini ellerinden mi alacak yoksa sanatçılar tarafından kullanılan destekleyici bir araç şeklinde mi değerlendirilmelidir? Yapay zekâ ile kavramsal sanat arasında bir ortaklık yakalanabilir mi?”(s. 8) Yapay Zekâ ve Sanat adlı kitapta yanıtı aranan sorular da bunlardır. Alp Doğu Eser, görüştüğü on yedi sanatçıyla bu konuları tartışıyor, görüş alışverişinde bulunuyor ve genel değerlendirmeler yapıyor. 

Kitabın “Giriş” bölümünde Yapay Zekâ ve Sanat konusuna geçiş olarak Nitelikli Fikri Tapu ve Sanat birlikteliği ele alınıyor.

“Önemli Kaynaklar” bölümünde konu hakkında ülkemizde ve dünyada yazılmış çeşitli kaynaklar tanıtılıyor. 

“Yapay Zekâ ve Sanat: Kısa Bir Bakış” adlı bölümde fotoğraf makinesinin icadı ve kavramsal sanatın ortaya çıkışına yönelik bilgiler veriliyor. 

“Sanatçılarla Röportajlar” adlı bölümde sanatçılarla (Bager Akbay, Ender Diril, Hakan Gündüz, Hazelrah, Libertalia, Ece Gauer, Polat İyem, Ali Kanal, Emel Alp Sarı, Emirhan Serveren, Atakan Karaca, Sinem Kökten, Ecem Gökçek, Mies, Deniz Ekiz, Wontanara ve Ventus Kai) görüşmelere yer veriliyor, konuyla ilgili farklı sorulara yanıtlar aranıyor.

Kitabın “Değerlendirme” bölümünde yapay zeka ve sanat konusundaki temel tartışmalar sekiz alt başlıkta ele alınarak ulaşılan sonuçlar özetleniyor: Emek, Zaman, Bilgi; Özerk Bir Alan/Araç: Yapay Zekâ ve Sanatçılardan Öneriler; Esinlenme, Telif Hakları, İnsanın Komutası, Ham Görsel, Olumsuzluk,  Sinema ve Yapay Zekâ.

“Sonuç” bölümünde Alp Doğu Eser, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümünde Prof. Dr. Hüsnü Dokak’ın yürüttüğü Güncel Sanat dersi sırasında dile getirilen bir düşüncenin altını çiziyor: sanatta bir yenilik olacak ise bunun hiçbir koşulda engellenemeyeceği, birilerinin bu yenilikleri reddetmesinin süreci değiştiremeyeceği. Eser’in yapıtıyla  ortaya koymak istediği durum tesbiti de budur: “… ne kadar reddedilirse edilsin, sanatta yeni araçların ve bakış açılarının meydana gelmesini engellemek tarihte de beyhude bir çaba olabilmiş. Bugün bir benzeri durumu da yapay zekâ nedeniyle yaşıyoruz.” (s.265) 

Kitap, “Ekler” bölümünde Avukat Zeynep Ekinci ile “NFT ve Yapay Zekâ Hukuku Üzerine Bir Söyleşi” ile sona eriyor. 
.