16 Ekim 2023
HATİCE EROĞLU AKDOĞAN
Elime geçen bir kitabı, günümüzde alışıldık ve albenisi yerinde kitap kapaklarından farklı oluşundan dolayı evirip çevirmeye başlamıştım. Söz konusu kitap Tante Rosa.
Bildiğiniz gibi Tante Rosa özellikle iki binli yıllarda feminist okumalar kategorisinde adı sıkça geçen bir yapıt oldu. Buna bağlı olarak baskı sayısı arttı ve eser yayımlandığı döneme kıyasla çokça ün kazandı. Doğrusu ben de Tante Rosa’yı ünlendiği dönem içinde okuma grubumuzla birlikte okumuştum. Yakın geçmişte bir dostumun evindeki kitaplıkta Tante Rosa’yı incecik sırtıyla dışarıdan fark etmeksizin yanındaki kitapların arasına sıkışmış halde buldum. Kâğıt niteliği, kapak tasarımı ve rengi alışıldık olandan çok farklıydı ve tabi bu ilk baskısında yazar, Sevgi Sabuncu olarak geçiyordu.
Tante Rosa’nın ilk basımı o zaman edebiyatımızın kalbi niteliğindeki Ankara’da 1968 yılı Haziran ayında yapılmış. Baskı bilgisinde hangi ay olduğu özellikle belirtilmemiş ama haziran ayı benim çıkarsamam. “Neden?” denirse Tante Rosa kitap olarak basılmadan önce, Dost dergisinde 1967 Mart ayı itibarıyla parça hikayeler halinde yayımlanmaya başlıyor. Okurlar Tante Rosa hikayelerini kadın halleri açısından eğlendirici ve sorgulayıcı da buluyor. Dergiye gelen mektuplar bunu yansıtıyor. Dost’ta Mart 1967’de başlayan Tante Rosa’nın tefrikası 1968 Temmuz ayında “Tante Rosa’nın Yolculuğu” ile sona eriyor.
Söz konusu sayı, derginin ikisi bir arada çıkan 1968 Haziran-Temmuz 44 ve 45.sayısı. Bu sayıda Tante Rosa’yı Dost Yayınları’nın 71. kitabı olarak hikaye listesinde görüyoruz. Derginin arka sayfasında çerçeve içine kitabın çıktığına dair küçük bir duyuru da mevcut.
Dergi iki sayı bir arada çıktığına göre Tante Rosa’nın da 1968 Haziran ayında basılmış olması çok kuvvetli bir ihtimal. Yeni kitabı çıkmış olan Sevgi Sabuncu, derginin 44-45.sayısından sonra yeni bir yazıyla kalem serüvenine devam ediyor.
Bildiğimiz üzere Sevgi Soysal, Tante Rosa’yı Almanya’daki teyzesi Rosel’in yaşamından esinlenerek yazmıştır. Dost dergisinde her sayıda en fazla iki sayfaya denk gelecek biçimde “Tante Rosa” üst başlığını bütünleyen “Aforoz Ediliyor”, “Bütün Rüzgârlara Açık” vb. alt başlıklarıyla yayımlanır. Dergi yönetimi ve okurlar Tante Rosa hikâyesini beğenip eğlendirici bulduğundan dergi ve yayınevi yönetimi hikâyenin kitaplaşmasından yanadır. O zamanki imzasıyla Sevgi Sabuncu, dergide dizi yayın sürerken ilgili hikâyelerini yeniden gözden geçirerek kitaplaşma hazırlıklarını da sürdürür ve kitap, hikâyenin dergide yayımının sona erdiği sayıda basılmış olur.
İlk basım Tante Rosa’nın arka kapak metni, dönemin kitaplarında sıkça rastladığımız özel çizim bir çerçeve içinde şu cümleleri içerir: “Tante Rosa zamanın bir yerinde durur kendine bakar: ‘… Ancak bir ağaç kuruyuverir, bir makine duruverir, bir pabuç aşınıverir, ansızın bu anlaşılıverir ve sonrasız bağlantısız ve belgesiz tükenivermek bir ağacın, bir evin, bir pabucun hakkıdır. Bir insanın ama, bir Rosa’nın…’ Hayır! Hayır! der Rosa. Güvenle bir soluk alır, yaşanmış zamanından kalan, sayfaları karalanmış, cilası dökülmüş, aşınmış Rosa’yı siler, yeniden başlar. Rosa bir direnme, bir yenilenmedir.. Rosa, bir silip yeniden başlamadır yılmadan.
Dost dergisinde yayınlandığında büyük ilgi uyandıran Tante Rosa’lar için bir okuyucu şöyle yazıyordu: ‘Tante Rosa’nın tiryakisi olduk. Onu bir betik içinde toplayıp bütünlemeyecek misiniz? ‘ Tante Rosa’yı bir betikte toplarken bu bütünlemeyi göz önünde tutarak düzenledik.”
Bundan sonra Tante Rosa’nın ikinci baskısı Sevgi Soysal olarak 1978 ‘de Bilgi Yayınevi tarafından yapıldı ve 1996’ya değin dört baskıya ulaştı. Dost dergisinde Sevgi Sabuncu imzasıyla başlayan Tante Rosa günümüzde farklı iki yayınevi aracılığıyla bugün 24. baskısıyla 55 yaşında okunurluğunu korumaktadır.
–