Özel Dosya: Yapay Zekâ
30 Nisan 2024
Ebru Auf
GPT Akademi (Instagram: @GPT_Akademi)
“YZ’nin edebiyatta kullanımı, bu alandaki yaratıcılık anlayışını genişletirken aynı zamanda özgünlük, insan emeği ve duygusal derinlik gibi konuları da tartışmaya açıyor.”
Yapay zekâ (YZ), son yıllarda edebiyat dünyasında da kendine sağlam bir yer edinmeye başladı. Bu durum, edebiyatın geleceği hakkında önemli soruları gündeme getiriyor: Yapay zekâ, edebiyatta yaratıcılığı mı yoksa sadece mevcut eserlerin taklitini mi sunuyor? Bu tartışma, hem teknoloji hem de edebiyat çevrelerinde yoğun bir şekilde devam etmektedir.
YZ’nin yaratıcılığı, eserlerin oluşturulması sürecine getirdiği yeniliklerle kendini gösteriyor. Algoritmalar, öğrenme mekanizmaları ve veri analizi yoluyla YZ, farklı tarzları, temaları ve anlatı tekniklerini analiz ederek yeni metinler üretebiliyor. Bu süreçte YZ, var olan edebi eserlerden ilham alsa da kombinasyonlar ve varyasyonlar yoluyla özgün içerikler oluşturabiliyor. Bu durum, YZ’nin edebiyatta bir tür yaratıcılık sergilediğini gösterirken bazı eleştirmenler YZ eserlerinin insan yazarların derinlikli duygusal zekâsına ve karmaşık insan deneyimlerine ulaşamayacağını savunuyor.
Öte yandan YZ’nin edebiyat alanındaki kullanımı, “taklit” kavramını da yeniden tanımlıyor. YZ tarafından üretilen eserler, insan yazarların tarzlarını taklit edebilirken bu taklitler yeni anlam katmanları ve yorumlar sunabiliyor. Bu bağlamda YZ’nin taklit yeteneği, edebiyatın sınırlarını genişletiyor ve eserlere farklı bir perspektiften yaklaşım sunuyor. Ancak YZ’nin taklit üzerine kurulu yaratıcılığı, edebiyatın özgünlük ve insan dokunuşu gibi değerlerini sorgulatıyor.
YZ ile edebiyatın yeni ufukları, hem yaratıcılık hem de taklit boyutlarıyla incelenmeye değer. YZ’nin edebiyatta kullanımı, bu alandaki yaratıcılık anlayışını genişletirken aynı zamanda özgünlük, insan emeği ve duygusal derinlik gibi konuları da tartışmaya açıyor. Edebiyatın geleceği, YZ’nin bu iki yönünün nasıl dengeleneceği ve insan yazarların rolünün ne olacağı üzerine kurulu olacak gibi görünüyor.
Yapay zekâdan destek alarak yazdığımız bu makalede, yapay zekânın edebiyattaki çeşitli rollerini inceleyeceğiz.
Yapay Zekâ ve Edebî Yaratım
Yapay zekâ ve edebi yaratım, 21. yüzyılın en heyecan verici kavşaklarından birini oluşturuyor. Teknolojinin bu kadar hızlı ilerlediği bir dönemde, yapay zekâ artık sadece sayısal analizler ve veri işleme ile sınırlı kalmıyor; edebiyat gibi insan duygusunu ve yaratıcılığını gerektiren alanlarda da kendine yer buluyor. Yapay zekâ tabanlı algoritmaların, şiirler yazabilmesi, hikayeler oluşturabilmesi ve hatta roman taslakları sunabilmesi, edebi yaratım sürecine yeni bir boyut kazandırıyor.
Yeri gelmişken ChatGPT kullanarak “yapay zekâdan Bizim Çağ Edebiyat” için bir şiir yazmasını istedik. İlk görselde yapay zekâya yazdığımız komutu, ardından da yapay zekânın yazdığı şiiri görebilirsiniz.
Edebiyatın Bahçesinde
Bir bahçede yürüyorum harflerle bezenmiş
Her adımda bir hikâye, her yaprakta bir ders
Bizim Çağ’ın yolunda, kitapların arasında
Bir çocuk neşeyle koşar, mavi kulübede sessizce düşler
Görmezden gelinen filler, uçuşur kelimelerle
Her bir bir öykü, her biri bir bilmece
Yabancılar ve ötekiler, düşlerin peşinde
Bir arayış içinde, kalbin en derinindeki sese
Gölgemi aldım yanıma, yoldaşım karanlıkta
Demet Eker fısıldar, Derya Sinan dinler sessizce
Denemeler, eleştiriler, fikirlerle dolup taşar
Her satırda bir düşünce, her fikir bir nefeste
Röportajlar, tartışmalar, edebî sohbetler
Yazarların dünyası, eleştirilerle bezeli
Bir çocuğun hayalinde, bir yetişkinin düşüncesinde
Bizim Çağ Edebiyat, bir bahçe, renkli ve sevgili
Yapay zekânın edebî yaratıma katkısı, yazarların ve şairlerin işlerini kolaylaştırmanın ötesine geçiyor; aynı zamanda yaratıcılık süreçlerine de yeni perspektifler sunuyor. Örneğin bir yapay zekâ, milyonlarca metin parçasından öğrenerek belirli bir yazarın üslubunu taklit edebilir veya tamamen yeni ve özgün bir yazım tarzı geliştirebilir.
Yapay zekâ (ChatGPT) ile başlattığımız sohbete devam ettik ve kez de, Rudyard Kipling’in tarzında bir şiir yazmasını istedik.
Bu Çağın Ruhu
Ormanın derinliklerinde, sessiz ve sakin
Bir bilge gibi suskun, kitaplar fısıldar eski zaman dilini
Anlatırlar hikâyeler, çocukların gözünde büyüler
“Mavi Kulübe”de saklı, görmezden gelinen filler
Yeni çıkan yapraklar, taze ve yeşil
Feyza Hepçilingirler’in sözleri, Münire Çalışkan’ın izi
“Yazdan Kalma Bir Gün”, düşlerde bir yelken
“Gölgemi Aldım Yanıma”, yalnızlığın kıyısında bir gemi
Eleştirilerle dolu bir deniz, dalgaları yüksek
“Her”in yankıları arasında, eserlerin çehresi keskin
Röportajlar, tartışmalar, bilge bir sohbetin tadı
Edebî figürlerle dans, kelimelerin matı
Bizim Çağ Edebiyat, bir orman, bir dünya
Her köşesinde bir öğreti, her anında bir buluşma
Edebî zenginlikler içinde bir yolculuk bu
Kalemlerden dökülen, ruhumuzu okşayan bir ışık tutku
Bu kez de Orhan Veli’nin tarzında bir şiir yazmasını istedik. Yine aynı sohbet içinde bu kez yalnızca “Orhan Veli” yazmamız yeterli oldu. Yapay zekâ hem Bizim Çağ Edebiyat web sitesi ile ilgili şiir yazacağını ve bunu yaparken de Orhan Veli’nin tarzında yapacağını anladı ve şiiri yazdı.
Şiirlerle Dolu Bir Dünya
Ne güzel şey hatırlamak seni
Sayfalar arasında serin serin
Mavi kulübe, unutulmuş filler
Ve çocuklar, o masum bakışlarıyla
Demet Eker’le yeni başladık
Gölgelerle dolu hikayelere dalıp
Şükran Şahin var bir köşede
Kendine has halleriyle
Denemeler, eleştiriler
Hele bir de sinema var
Her biri ayrı dünya
Her biri başka kapı
Röportajlar var bir sürü
Yazarlarla dolu her köşe
Ne de güzel şeyler konuşuyorlar
Her bir lafında yeni bir dünya
Ama en çok onu seviyorum işte
Çocuk edebiyatını
Çünkü en saf hali bu
Hayal kurmanın, büyümenin
Bizim Çağ Edebiyat
Gel geç aramızdan
Her bir sayfa bir hazine
Her bir kelime bir armağan
Yapay zekâ, kısa hikayelerden uzun romanlara kadar çeşitli yazılı eserler üretebiliyor ve OpenAI’nin GPT serisi gibi araçlar, yazarların yaratıcı tıkanıklıklarını aşmalarına ve yenilikçi içerik fikirleri geliştirmelerine yardımcı oluyor. Bu teknolojik yardımlar, sadece ham metin üretmekle kalmayıp hikaye anlatımına yeni bakış açıları ve ilham kaynakları da sunabiliyor.
Yapay zekânın edebi ürünler yaratma sürecini birkaç boyutta incelebiliriz.
Yapay Zekânın Edebî Ürünler Yaratma Süreci
- Yaratıcı süreci desteklemek : YZ, yazarların zihinsel engellerini aşmalarına yardımcı olur ve yeni fikirlere açılmalarını teşvik eder.
- İçerik üretimi: YZ; hikâye, roman, şiir gibi edebî metinleri doğrudan oluşturabilir.
- Yeni yaklaşımlar sunmak: YZ, geleneksel hikâye anlatım biçimlerine alternatif bakış açıları getirebilir.
YZ tarafından üretilen eserler henüz insan eliyle yaratılan edebiyatın duygusal derinliğine ve karmaşıklığına rakip olamasa da, makinelerin yaratıcı potansiyeline büyüleyici bir bakış sunuyor ve sanatsal ifadenin geleneksel sınırlarını zorluyor.
Japonya’dan Bir Örnek
Japon yazar Rie Kudan geçtiğimiz günlerde “Tokyo-to Dojo-to” (“Tokyo Sempati Kulesi” olarak çevrilmiştir) adlı romanıyla prestijli Akutagawa Ödülünü kazandı. Kudan, kabul konuşması ve ardından düzenlediği basın toplantısında, romanının yaklaşık %5’ini yazmak için yapay zekâ aracı ChatGPT’yi kullandığını açıkça itiraf etti.
Bu ifşaat, edebiyat dünyasında yapay zekânın yaratıcı süreçlerdeki rolü hakkında önemli bir tartışmaya yol açtı. Sosyal medyadaki bazı eleştirilere rağmen, Keiichiro Hirano’nun da aralarında bulunduğu ödül komitesi, yapay zekânın kullanımını sorunlu görmedi ve yapay zekânın rolünün romanın kendi anlatısı içinde şeffaf bir şekilde kabul edildiğini vurguladı.
Yapay zekâ, edebiyatın sınırlarını zorlamak ve insan yaratıcılığının yeni ufuklarını keşfetmek için benzersiz fırsatlar sunuyor. Ancak, bu süreç aynı zamanda etik soruları da beraberinde getiriyor.
Etik Sorular
- Eğer bir eser yapay zekâ tarafından yaratıldıysa o eserin yaratıcısı kimdir?
- Yapay zekânın yaratıcılığı, insan yaratıcılığı ile aynı değeri taşıyabilir mi?
- Yapay zekâ ile üretilen eserler gerçekten “özgün” müdür?
- Yapay zekâ ile üretilen eserler insan yaratıcılığını tam olarak yansıtabilir mi?
Tüm bu sorular, üzerinde düşünülmesi ve tartışılması gereken önemli meseleler olarak karşımızda durmaktadır.
Yapay zekânın ilerlemesiyle birlikte, şüphesiz tartışılması gereken yeni konular da ortaya çıkacak. Yapay zekânın yaratıcılık sınırlarını ve insanlardan farklılıklarını belirlemek, onun edebiyatta nasıl bir rol oynayabileceği ve insan yazarlarla nasıl etkileşim kurabileceği konusunda derin bir anlayış geliştirmemize olanak tanıyacaktır.
.
Yapay Zekâ ile Edebiyatın Yeni Ufukları: Yaratıcılık mı, Yoksa Taklit mi? 2
Yapay Zekâ ve Çocuk Edebiyatı
Edebiyat Analizinde Yapay Zekâ: Tematik Analiz ve Stil Analizi
Gelişmekte Olan Yazarları Desteklemede Yapay Zekâ
Yapay Zekâ Kullanımında Orijinallik ve Özgünlük Tartışması
Yapay Zekâ ile Edebiyatın Yeni Ufukları: Yaratıcılık mı, Yoksa Taklit mi? 3
Yapay Zekânın Edebiyatta Kullanımı Üzerine Farklı Bakış Açıları
Yazar ve Eleştirmenlerin Gözünden Yapay Zekâ
Türkiye’de Yapılan Çalışmalar
Yapay Zekâ Yardımı İle Bir Makalenenin Çeşitli Yazarların Tarzları Kullanılarak Yeniden Düzenlenmesi Örnekleri
Yapay Zekânın Edebiyat Alanındaki Olası Rolleri